De Frans-Belgische grensregio is een belangrijk verzamelpunt voor transmigranten die proberen het Kanaal over te steken naar het Verenigd Koninkrijk. Deze regio ligt vlak bij het smalste deel van het Kanaal en is goed bereikbaar via snelwegen, spoorlijnen en havens zoals Calais en Duinkerke. Hierdoor wordt het gebied vaak gekozen door migranten en mensensmokkelaars die op zoek zijn naar een kans om naar het VK te reizen.
Doordat de grenscontroles in de havens en op vrachtwagens de afgelopen jaren zijn verscherpt, zoeken migranten naar alternatieve routes. Veel van hen trekken naar kleinere dorpen en steden net over de grens, waar ze zich tijdelijk vestigen in afwachting van een overtocht. In de regio zijn ook criminele netwerken actief die de overtochten organiseren en profiteren van de nabijheid van het VK en de aanwezige infrastructuur.
De opvangmogelijkheden in de regio zijn beperkt, waardoor veel migranten in geïmproviseerde kampen of op straat verblijven. De politieke situatie, zoals Brexit en het strengere Britse asielbeleid, maakt het moeilijker om legaal naar het VK te reizen. Daardoor nemen steeds meer mensen hun toevlucht tot illegale en gevaarlijke routes.
De samenwerking tussen België, Frankrijk en het VK richt zich vooral op het voorkomen van illegale overtochten, maar lost het probleem van de aanwezigheid van migranten in de grensregio niet op. Door deze combinatie van factoren blijft de regio een belangrijk vertrekpunt voor transmigranten die hun geluk willen beproeven aan de overkant van het Kanaal.
Transmigratie is het fenomeen waarbij migranten tijdelijk in een land verblijven om door te reizen naar een ander land.
Waarom kiezen migranten voor het Verenigd Koninkrijk?
Voor veel transmigranten blijft het Verenigd Koninkrijk een aantrekkelijke bestemming, ondanks de grote risico’s van de overtocht. Een belangrijke reden is dat veel migranten familie of vrienden in het VK hebben. Het vooruitzicht om herenigd te worden met dierbaren geeft hen hoop en motivatie om de gevaarlijke reis te ondernemen. Daarnaast spreken veel mensen al een beetje Engels, wat het makkelijker maakt om zich aan te passen en werk te vinden. De Engelse taal vormt minder een barrière dan andere Europese talen.
Het VK staat bekend als een land met veel werkgelegenheid, ook voor mensen zonder diploma’s. Migranten hopen er een beter inkomen te verdienen en hun familie meer zekerheid te bieden. Bovendien wordt het VK vaak gezien als een veilig en democratisch land, waar mensenrechten worden gerespecteerd. Voor mensen die vluchten voor oorlog, vervolging of armoede, is dit een belangrijk argument.
De multiculturele samenleving en de aanwezigheid van grote migrantengemeenschappen maken het makkelijker om een nieuw leven op te bouwen. Toch nemen transmigranten grote risico’s omdat er nauwelijks veilige en legale manieren zijn om asiel aan te vragen in het VK. Voor velen is het risico van de overtocht kleiner dan het gevaar in hun thuisland. Ook worden ze soms misleid door smokkelaars die het VK voorstellen als een land waar alles mogelijk is. Ondanks de gevaren kiezen ze toch voor deze weg, in de hoop op een beter en veiliger leven.
Bron: British Red Cross
Waarom probeert Frankrijk transmigranten tegen te houden?
Frankrijk probeert transmigranten te verhinderen om het Kanaal over te steken naar het Verenigd Koninkrijk. De Franse overheid doet dit in de eerste plaats om de veiligheid van de migranten zelf te beschermen. De overtocht over het Kanaal is namelijk erg gevaarlijk, vooral wanneer mensen in kleine, overvolle bootjes stappen. Elk jaar vallen er slachtoffers, en Frankrijk wil deze tragische ongelukken zoveel mogelijk voorkomen.
Daarnaast wil Frankrijk niet dat het land een belangrijk vertrekpunt wordt voor illegale migratie naar het Verenigd Koninkrijk. Door streng op te treden, probeert de overheid duidelijk te maken dat illegale overtochten niet worden getolereerd. De georganiseerde overtochten worden vaak geleid door criminele mensensmokkelaars. Door migranten tegen te houden, probeert Frankrijk deze criminele netwerken te verstoren en criminaliteit tegen te gaan.
Ook speelt internationale samenwerking een rol. Het Verenigd Koninkrijk oefent druk uit op Frankrijk en biedt financiële steun om de grensbewaking te versterken. In ruil daarvoor verwacht het VK dat Frankrijk actief transmigranten tegenhoudt.
Wat doet het Verenigd Koninkrijk in ruil?
Het Verenigd Koninkrijk ondersteunt Frankrijk met aanzienlijke financiële middelen en operationele samenwerking. Sinds 2014 heeft het VK meer dan 319 miljoen pond (ongeveer 362 miljoen euro) geïnvesteerd in grenscontroles in Frankrijk. In recente jaren zijn er extra akkoorden gesloten: in 2021 betaalde het VK 62,7 miljoen euro voor meer patrouilles en technologie, in 2022 kwam daar 72,2 miljoen euro bij voor extra beveiliging, en in 2023 werd afgesproken dat het VK 480 miljoen pond over drie jaar betaalt voor onder andere detentiecentra en 500 extra Franse agenten.
Daarnaast werken Britse en Franse grensagenten samen in havens en op treinstations, en financiert het VK nieuwe technologieën zoals camera’s, drones en detectieapparatuur. Dankzij deze samenwerking worden migranten vaak al tegengehouden voordat ze het VK kunnen bereiken. Zo probeert het VK het aantal asielaanvragen te beperken.
Met kleine bootjes het Kanaal over
In de periode 2000-2017 werden pogingen tot illegale oversteek vooral gedaan via vrachtwagens, treinen en veerboten. Het aantal geregistreerde bootoversteken was verwaarloosbaar klein. Sinds 2018 is er een sterke toename van het aantal geregistreerde illegale oversteken per boot. Britse en Franse overheidsbronnen rapporteren vanaf dit jaar systematisch cijfers over kleine bootjes (“small boats”).
- Sinds 2018 is het aantal illegale oversteken over het Kanaal in kleine bootjes sterk toegenomen, met ongeveer 37.000 geregistreerde oversteken in 2024.
- De meeste overstekers zijn mannen boven de 18 jaar, met ook een aanzienlijk aandeel minderjarigen.
- De belangrijkste landen van afkomst van de overstekers zijn Iran, Afghanistan, Irak, Albanië, Syrië en Eritrea, goed voor 70% van de overstekers.
- Het asieltoekenningspercentage voor mensen die per kleine boot aankomen is 68%, wat hoger ligt dan het algemene asieltoekenningspercentage.
- Ongeveer 5.000 mensen die met een kleine boot aankwamen, zijn teruggestuurd, vooral naar Albanië.
- In 2024 overleden 73 mensen bij pogingen om het Kanaal over te steken, het hoogste aantal ooit.
- De toename van kleine bootoversteken wordt mede veroorzaakt door strengere controles op andere routes en de professionalisering van smokkelnetwerken.
- Migranten kiezen vaak voor het VK vanwege familie, taal, cultuur en het verlaten van het Dublin-systeem na Brexit. Het Dublin-systeem is een Europese regeling die bepaalt welk EU-land verantwoordelijk is voor het behandelen van een asielaanvraag. Meestal is dat het eerste land waar een asielzoeker voet aan wal zet en geregistreerd wordt. Dit voorkomt dat iemand in meerdere landen asiel kan aanvragen. Tot aan de Brexit nam het Verenigd Koninkrijk deel aan deze regeling. Dat betekende dat migranten die via een ander EU-land naar het VK reisden, konden worden teruggestuurd naar het eerste land van binnenkomst om daar hun asielprocedure af te ronden. Sinds 1 januari 2021 valt het VK echter buiten het Dublin-systeem. Hierdoor is het land niet meer verplicht om asielzoekers terug te sturen volgens de Europese regels. Het Verenigd Koninkrijk bepaalt nu zelf hoe het omgaat met asielverzoeken, wat tot nieuwe migratieroutes en keuzes van migranten leidt.
- Beleidsmaatregelen richten zich op strengere handhaving, afschrikking en het creëren van veilige en legale routes.
- Italië, Spanje en Griekenland hadden in 2024 meer inkomende illegale zeeoversteken dan het VK.
Bron: The Migration Observatory, University of Oxford
Het aantal aankomsten met kleine boten in het Verenigd Koninkrijk is gestegen in de eerste maanden van 2025
Nieuw migratieakkoord VK–Frankrijk
Op 10 juli 2025 hebben het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk een akkoord gesloten dat op 6 augustus 2025 in werking is getreden. Deze nieuwe regeling, die bepaalt dat migranten die na deze datum per boot het VK binnenkomen kunnen worden teruggestuurd naar Frankrijk, terwijl het VK in ruil eenzelfde aantal legale asielzoekers uit Frankrijk opneemt, is nog maar sinds kort van kracht. Omdat de maatregel zo recent is ingevoerd, zijn de gevolgen en de doeltreffendheid ervan nog niet vast te stellen. De komende periode zal moeten uitwijzen in hoeverre het akkoord daadwerkelijk bijdraagt aan het tegengaan van mensensmokkel en illegale overtochten. Zowel het aantal terugzendingen als de praktische impact blijven onderwerp van debat en follow-up. Het akkoord geldt voorlopig als pilot tot juni 2026.
Transmigratie aan de Belgische Kust vermindert
Aan de Belgische kust is de situatie opvallend geëvolueerd. Het aantal transmigranten dat in de haven van Zeebrugge wordt onderschept, is spectaculair gedaald. Ook aan de Westkust, bij De Panne, blijven tentenkampen uit. Toch waarschuwt de West-Vlaamse gouverneur Carl Decaluwé dat er blijvend inspanningen nodig zijn en vraagt hij om meer effectieve steun vanuit Brussel.
"We blijven alert met de politiezone Westkust. Ook in Zeebrugge blijft de situatie onder controle met de steun van de UK Border Force en de Home Office. Ook rond de snelwegparkings is het voorlopig onder controle maar de druk blijft natuurlijk hoog."
— Carl Decaluwé, gouverneur West-Vlaanderen
Decaluwé noemt de twee bekende hotspots: de Westkust en de haven van Zeebrugge. In Zeebrugge is de situatie sterk verbeterd: van 2.500 onderschepte transmigranten in 2021 naar 350 in 2023, en in de eerste vijf maanden van dit jaar slechts 64. Deze cijfers zijn afkomstig van de Belgische minister van Binnenlandse Zaken, Bernard Quintin.
"Het gaat beter dan vorig jaar. Dat is heel goed. Dat wil zeggen dat het werk van de scheepvaartpolitie en de andere diensten van de federale politie, en van de lokale politie ook, zijn vruchten afwerpt."
— Bernard Quintin, minister van Binnenlandse Zaken (BE)
De financiële steun van de UK Border Force was belangrijk, maar Decaluwé pleit voor nog betere samenwerking tussen de Franse, Britse en Belgische diensten. Hij vraagt om dagelijkse controles, vooral op de buslijn Duinkerke – De Panne, die zorgen baart. De Belgische minister van Asiel en Migratie, Van Bossuyt, kondigt deze zomer extra binnenkomstcontroles aan, onder andere op die buslijn.
Ook de korpschef van de politiezone Westkust, Nicholas Paelinck, vraagt meer federale steun. Zijn korps controleert dagelijks, maar wil dat ook verder in het binnenland wordt ingegrepen, vooral op de treinverbindingen Brussel-Adinkerke en Brussel-Oostende.
Meer lezen
Myria - Federaal migratiecentrum - publiceerde een MyriaDoc, gewijd aan transitmigratie op het Belgische grondgebied.
Rapport MyriaDoc 10 “België, op de weg naar het Verenigd Koninkrijk” (2020): https://www.myria.be/nl/publicaties/myriadoc-10-transitmigratie
Migranten vinden tijdelijke rustplek in Doornik
Het opvanginitiatief RéPIT, gevestigd in het hart van Tournai sinds 2021, biedt onderdak aan mensen op de vlucht die onderweg zijn. Ze vinden er wat rust, voedsel, de mogelijkheid om hun telefoon op te laden of een was te doen. Vijf dagen per week verwelkomt het RéPIT-initiatief wie hulp nodig heeft, met zowel logistieke als sociale, juridische en medische ondersteuning.
Zoé Masquelier, coördinatrice van de Plateforme pour l’interculturalité, legt uit: "Wij beantwoorden de vragen van de gebruikers. Sommigen stellen helemaal geen vragen, ze komen gewoon om hun telefoon op te laden, een hapje te eten, hun was te doen — en dat is helemaal prima. En anderen spreken ons aan omdat ze bijvoorbeeld een advocaat nodig hebben of vragen hebben over hun rechten in België".
Het platform begeleidt ook mensen die dat wensen in hun integratietraject en ontwikkelt het hele jaar door interculturele projecten. Vandaag bestaat de organisatie uit vier medewerkers en een twintigtal vrijwilligers, allen verenigd rond een gemeenschappelijke missie.
"Wij zijn ontstaan als antwoord op een noodsituatie. Mensen probeerden te overleven aan de rand van Tournai. Het middenveld en verenigingen hebben toen samen Répit opgericht, een ruimte waar je informatie kunt delen, mensen in veiligheid kan brengen, risico’s op de migratieroute kunt detecteren en mensen correct kunt sensibiliseren en informeren".
De werking van het platform wordt gefinancierd door het Waals Gewest en het Relais social urbain van Doornik. Ze werkt ook samen met de “Commission Exilés en Transit” van de Conferentie van burgemeesters en verkozenen van Wallonie picarde, en onderhoudt contacten met andere organisaties in Brussel en Noord-Frankrijk.
"Mensen op de vlucht houden zich niet bezig met grenzen, net zoals overstromingen daar geen halt houden. Hun doel is simpel: ergens in veiligheid aankomen en tot rust komen, eventueel ook hun gezin in veiligheid brengen. Wij zijn uiteindelijk maar een tussenhalte van opvang en begeleiding op die route, met hoofddoel: toegang verschaffen tot rechten in België. Zolang mensen hier zijn, zijn ze in Tournai, en moeten ze toegang hebben tot de geldende rechten in België".
Gemiddeld ontvangt het Répit-initiatief dagelijks 17 mensen in transit op zoek naar hulp en steun.
Burgerinitiatieven in de grensregio
Kleinschalige burgerinitiatieven bestaan overal langs de Frans-Belgische grens en in Noord-Frankrijk. De nadruk ligt vaak op noodopvang, voeding, solidariteit en begeleiding in samenwerking met lokale verenigingen en gemeenten.
Migraction 59: https://migraction59.net/
Utopia 56: https://www.carenews.com/utopia-56/news/bienvenue-a-utopia-56
RAIL: https://www.lacimade.org/activite/rail-reseau-daccueil-dimmigres-a-lille/
